AB projelerine katılmak üzere yurtdışına seyahat etmek için özel bir pasaporta ihtiyacınız var mı?
Türkiye Avrupa Birliği’nin bir üyesi değildir, bu nedenle Türk vatandaşları, Schengen denilen bölgede kimlik kartıyla seyahat etme imkanı da dahil olmak üzere, AB vatandaşlarının yararlandığı hareket özgürlüğü haklarından yararlanamaz.
Azerbaycan, Gürcistan, Moldova, Ukrayna ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti hariç olmak üzere, Türk vatandaşlarının yurtdışına seyahat edebilmeleri için pasaport sahibi olmaları gerekmektedir.
Türkiye’de vatandaşlar için tek tip pasaport yoktur: Pasaport Kanunu’nun 12. Maddesine göre (5682 sayılı Kanun, 1950 ve sonraki değişiklikler), Türkiye Cumhuriyeti tarafından verilen dört tip pasaport vardır.
Bunlar arasında sıradan olandan diplomatik olana doğru net bir hiyerarşi vardır: Her pasaportun avantajları ve özellikleri vardır ve bunları renklerinden ayırt edebilirsiniz.
Şimdi kısaca farklılıklara bakalım:
I -Normal / Umuma mahsus pasaport – Renk: BORDO
Umuma mahsus/sıradan pasaport (bordo pasaport), şartları yerine getiren Türk vatandaşlarına verilen bir pasaport türüdür. Bu pasaportu vermeye yetkisi olan kurumlar:
- İçişleri Bakanlığı,
- İçişleri Bakanı’nın yetkisine göre valilikler,
- Yabancı ülkelerde ikamet eden kişiler için Konsolosluklar.
Normal pasaport sahipleri vize gerektirmeyen ülkelere pasaportlarını kullanarak doğrudan giriş yapabilirler. Talebe göre pasaport süresi 6 aydan 10 yıla kadar çıkmaktadır.
Umuma mahsus pasaport başvurusu için gerekli şartları ve belgeleri tamamladıysanız, randevulu olarak doğrudan ilçe nüfus müdürlüklerine başvurabilirsiniz.
Umuma mahsus pasaport başvurusu için aşağıdaki belgeleri tamamlamanız gerekmektedir:
- Türkiye Cumhuriyeti kimlik kartı veya geçici kimlik belgesi
- Harç makbuzu (yirmi beş yaşın altındaki öğrenciler pasaport harcından muaftır)
- İki biyometrik fotoğraf
- 60 günü geçmemiş Öğrenci Belgesi (normal pasaport almak isteyen öğrenciler için gereklidir)
II – Hizmet damgalı pasaport – Renk: GRİ
Gri Pasaport veya Hizmet Pasaportu şu kişilere verilir: “Bu kanun gereğince kendilerine diplomatik veya hususi damgalı pasaport verilemeyenlerden Hükümet, özel idare veya belediyeler tarafından resmi bir vazife ile (veya hükümetle ilgili bir iş için) yurt dışına gönderilenlere” verilir.
Türkiye’nin üyesi olduğu uluslararası kuruluşlarda memur statüsünde çalışanlar ile Türk Hava Kurumu ve Türkiye Kızılay Derneği tarafından görevlendirilenler de aynı tür pasaportu alabilmektedir.
Hizmet pasaportu sahibinin eşi ve (evli olmayan ve çalışmayan, reşit olsalar dahi yanlarında ikamet eden ve yirmi beş yaşını dolduruncaya kadar eğitimlerine devam eden) çocukları da hak sahibi ile aynı süre geçerli pasaport alabilirler.
Hizmet pasaportunun süresi görev süresini kapsar. Gri pasaportu olanlar, hizmetlerinden sonra bu pasaportu kullanamazlar. Gri pasaport genellikle bir yıl için verilir ve görev yapılacak ülke için vize içerir. Görev sona erdikten sonra pasaportu veren kuruma iade edilmelidir.
Türk Büyükelçilikleri bu iki tür pasaportu İçişleri Bakanlığı’nın onayı (ve Dışişleri Bakanlığı’nın talimatı) ile düzenleyebilirler.
III – Hususi damgalı pasaport – Renk: YEŞİL
Yeşil pasaport ya da hususi pasaport, aynı kanuna göre, belirli bir kategorideki Türk vatandaşlarına verilmektedir: “Türkiye Büyük Millet Meclisi eski üyeleri, eski bakanlar ve birinci, ikinci ve üçüncü derece kadrolarda bulunan kamu görevlileri (emekliler de dahil)”, büyükşehir belediye başkanları ve en az 15 yıllık deneyime sahip akademisyenler.
Bu pasaport, resmi bir görev için yabancı ülkelere gideceklere verilir. Ayrıca bu pasaport sahiplerinin eşlerine ve evli olmayan, çalışmayan, reşit olsalar dahi kendileriyle birlikte ikamet eden ve yirmi beş yaşına kadar eğitimlerine devam eden çocuklarına verilir.
Yeşil pasaport, çoğu AB ülkesine ve diğer bazı ülkelere vizesiz seyahat edilmesine izin verir ve İçişleri Bakanlığı tarafından belirlenen kriterlere göre 10 yıllığına verilir.
Hususi pasaport sadece bir devlet kurumunda memur statüsünde çalışan ve Emekli Sandığı’na kayıtlı olan kişilere verilir. Ayrıca:
- Eski Parlamento üyeleri ve eski bakanlar
- Birinci, ikinci ve üçüncü derece kadrolarda bulunan veya emekli olan devlet memurları ve diğer kamu görevlileri,
- Büyükşehir il ve ilçe başkanları (görev süreleri boyunca),
- Birinci dereceden emekli olan eski belediye başkanları,
- Devlet sporcuları,
- Özelleştirilen Türk Telekom, T.C. Ziraat Bankası, Halk Bankası ve Emlak Bankası çalışanları, belirli koşullar altında,
- 2017’de çıkarılan “İhracatçılara Hususi Damgalı Pasaport Verilmesine İlişkin Esaslar” kapsamında sabit bir ihracat oranını aşan işadamları,
- Devlet memurlarının eşleri ve 25 yaşın altındaki çocukları yeşil pasaport almaya hak kazanırlar.
Hususi (YEŞİL) ve Hizmet (GRİ) Damgalı Pasaportlar, talep sahibinin bağlı olduğu kurumun yetkili amirinin başvurusu üzerine İçişleri Bakanlığı tarafından düzenlenir.
IV- Diplomatik Pasaportlar – Renk: SİYAH
Yukarıda bahsi geçen Türk Pasaport Kanunu’na göre “Diplomatik pasaportlar, geçici görev veya seyahatle gidenlere görev veya seyahatlerinin mahiyetine göre bir seyahat veya en çok iki yıl için, sürekli görevle gidenlere ise Dışişleri Bakanlığınca tespit edilecek süre için verilir”.
Devletin üst düzey yetkililerinden veya Devlet adına yurtdışına gönderilen kişilerden bahsediyoruz.
Kanun, diplomatik pasaport almaya hak kazananların eşlerine, unvanlarının veya görevlerinin devam etmesi halinde diplomatik pasaport verme imkanı sağlamaktadır.
Ayrıca, çocukları (yukarıda belirtilen aynı koşullar altında) evli değillerse, işsizlerse, yetişkin olsalar bile onlarla birlikte yaşıyorlarsa veya yirmi beş yaşına gelene kadar eğitimlerine devam ediyorlarsa bu pasaportu alabilirler.
Diplomatik pasaportlar harç veya ücrete tabi değildir ve sahiplerinin birçok ülkeye vizesiz girmesine izin verir.
Not: Son üç pasaporttan birine sahip değilseniz – ya da bu pasaportlara başvurmak için gerekli şartları karşılamıyorsanız – yurtdışındaki AB projelerinin çoğuna katılmak için vize almanız gerekecektir (Türk vatandaşlarının tabi olduğu vize uygulamaları için linke tıklayın).
AB Vizesi için standart prosedür 30 ila 60 gün arasında değişmektedir.